Piyasa işi kooperatif market

Tarım Kredi Kooperatiflerinin ülke çapında yaygın bir market ağı kuracağını duyduğumda çok sevinmiştim. Başta temel gıdalar olmak üzere ürünlerin üreticiden tüketiciye aracısız ulaşmasıyla hem üreticinin daha fazla kazanacağını, hem de tüketicinin daha az ödeyerek filesini dolduracağını düşünmüştüm. Kooperatif marketlerinin amacı da bu değil midir zaten?

İzmir ve civarına yolum düştüğünde Tire Süt Kooperatifi’nin Çiftçim Marketlerini gördüğümde hep özenirdim. Çorlu’da, Tekirdağ’da Tarım Kredi Marketleri açıldı, “İşte” dedim, “Bizim de kooperatif marketimiz oldu”. Geçen gün Saray’dan geçerken, orada da açılış hazırlığı yapıldığını gördüm.

Eşime söyleyince, “Hemen gidelim” dedi. Böylece Çorlu’daki Tarım Kredi Market’in yolunu tuttuk. Yol boyunca da konuşuyoruz: “Acaba yöresel ürünlerden hangileri vardır? Fiyatlar ne kadar ucuzdur kim bilir? Ürünler taze tazedir, her şeyden önce…”

Nereye geldik biz!

Marketten içeri girdik. Benim moralim biraz bozuldu ama eşime bir şey söylemedim. Bir baktım, onun da yüzü düşmüş. Meyve sularının dizili olduğu rafı işaret etti. Üstte 200 ml’lik kutularda Tarım Kredi meyve suları 1.50 TL. Hemen altındaki rafta aynı boy Aroma marka meyve suyu 1.40 TL. Tarım Kredi ürünün piyasa markasından daha pahalı olması bir yana, o değerli raf alanının her yerde bulunabilecek bir ürünle kaplanması diğer yana…

Markette ilerledikçe bu durumun sadece meyve suyunda geçerli olmadığını gördük. Üretici birliklerinin ürünleri var evet. Ama çoğunun hemen yanında özel sektöre ait muadil bir marka bulunuyor. Bu manzarayı Migros, Carrefour gibi zincirlerde de görmek mümkün zaten. Dolayısıyla Tarım Kredi Market, kimliğini bulamamış gibi geldi bize.

 Fiyat farkı kuruşla

Tabii emekli bir çift olarak bizi en çok ilgilendiren fiyatlardı ki burada da hayal kırıklığı yaşadık! Özellikle işlenmemiş temel gıdaların fiyatlarının piyasayla neredeyse aynı olmasına hayret ettik. “Kooperatif bu ürünleri çiftçiden alıp basit temizlik dışında işlemden geçirmeden paketliyorsa, ürüne aracı eli değmiyorsa fiyatların daha ucuz olması gerekmez mi?” diye sordu eşim. Bir cevap veremedim. Zira o sırada 1 kiloluk paketteki Osmancık pirincin 12.50 liralık fiyatına dalıp gitmiştim. Ve iki gün önce Migros’tan market markalı Osmancık pirincin kilosunu kaça aldığımı hatırlamaya çalışıyordum. 10 lira 50 kuruşmuş, eve dönünce fişe baktım.

Temizlik imandan mı?

Tarım Kredi Market’te şaşırdığımız bir diğer durumsa temizlik ve kişisel bakım ürünlerindeki çeşit fazlalığı oldu. Bu ürünlerin çoğu piyasada hemen her yerde olan markalardı. Biraz dikkat edince bazı markaları daha önce başka bir markette görmediğimi fark ettim. Bu ürünlerin arka etiketlerini okumak için yakın gözlüğümü takınca bir de ne göreyim: Tarım Kredi Kooperatifi bu deterjanları, temizlik ürünlerini birtakım şirketlere ürettirmiş! Bu şirketlerle ilgili ayrıntılı inceleme yapıp edindiğim bilgileri başka bir yazıda size aktaracağım.

Ama bu noktada şunu söylemeden geçmek istemiyorum. Kooperatifin birtakım şirketlere kimyasal bazlı temizlik malzemeleri ürettirmesinden daha çok üzüldüğüm şey, bir şahıs firmasına zeytinyağı sabunu ürettirmesi oldu. Zira Balıkesir Gömeç’te zeytin ve zeytinyağı işleme tesisi bulunan kooperatifin, kendi sabununu yapmaması için hiçbir haklı gerekçe göremiyorum.

Organik ama gizli

“Başka ne oldu?” derseniz, kadın kooperatifinin ürettiği Akkaya Domates Salçası’nın 700 gramlık kavanozda 17.90 liralık fiyatına çok şaşırdık, örneğin. Çünkü hemen yanında aynı miktarda Tarım Kredi marka salçanın fiyatı 9.45 liraydı. Eve dönüp biraz araştırınca Akkaya Domates Salçası’nın organik olduğunu anladım. Ama ne rafta, ne etikette, ne de ürünün üzerinde belirgin olarak bunu gösterecek bir ibare vardı. Bu da tüketicide gereksiz pahalı ürün algısı oluşturuyor. Oysa marketler organik ürünleri ayrı bir bölümde sergileyerek, tüketicilere o ürünlerin farklılığını hissettiriyorlar.

 Fındık sınıfta kaldı

Yumurtayı ve fiyatını beğendik. Piyasada en ucuz organik yumurtanın tane fiyatı 1.50-1.60 lira arasındayken Tarım Kredi Market’te 1.26 liraydı. Zaten o nedenle de son kalan organik yumurta paketini sepete atmak için depara kalktık. Ordu Yumurta Üreticileri Birliği’ne çok teşekkürler.

Tarım Kredi’nin kendi markasını basarak vakumlu şekilde paketlediği kavrulmuş fındıktan da yarım kilo aldık. Arabaya binince eşim paketi açtı ve “Harcadığımız enerjiyi yerine koyalım” diyerek bana uzattı. Son hayal kırıklığımızı da böyle yaşadık. Çünkü fındık bayattı.