Osteoporoz (Kemik Erimesi) Nedir?

İrmet Hospital Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı OP. Dr. Ömer Can ÖZKAN “Osteoporoz (kemik erimesi)” hakkında merak edilen soruları cevapladı.

Osteoporoz, ortalama yaşam süresinin uzaması ve yaşlı nüfusun artmasıyla, günümüzde en sık görülen hastalıklardan biri hâline geldi.  Bu dokulardan özellikle kas-iskelet sistemine ait dokulardaki değişimin büyük boyutta olduğu söylenebilir. Bu değişimlerin etkisiyle fonksiyon ve yapısal özelliklerini kaybeden dokular çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına sebebiyet verebilir. 

Osteoporoz (Kemik Erimesi) Nedir?
Kemiklerimiz sert ama süngerimsi bir iç yapıya sahiptir. Kemik erimesinde, kemikten kalsiyum kaybedilmesine bağlı olarak süngerimsi yapıdaki gözeler yani delikler büyür ve dolayısıyla da kemiğin kütlesi, gücü ve sağlamlığı azalır. Kemik erimesi olarak da bilinen osteoporoz; kemik yapısı içinde kalsiyum azalmasına bağlı olarak kemiğin kırılma olasılığını artıran bir hastalıktır.

Osteoporoz (Kemik Erimesi) Belirtileri Nedir?
Osteoporoz genellikle hastada tek başına klinik bir belirtiye yol açmaz. Bununla birlikte, yaşamı tehdit edebilecek çeşitli klinik sorunların ortaya çıkmasını kolaylaştıran durumların oluşmasına neden olabilir. Buna göre osteoporoz vakalarında sıklıkla görülen belirtiler şu şekildedir:

Kırıklar: Omurga içerisinde kırık veya çökmüş bir omurun neden olduğu bel ağrıları.

Boyda kısalma: Omurga kırıkları genellikle ezilme, öne veya arkaya doğru kamalaşma şeklinde gerçekleştiğinden, omur kırığı sonrası omurganın kısalmasına bağlı olarak hastaların boyunda kısalma görülebilir.

Kamburluk: Kamburluk eğer belirgin bir şekilde artmışsa karın bölgesi sıkışır, öne doğru çıkar ve iç organların, özellikle bağırsakların sıkışması ile şişkinlik ve kasıklara doğru yan ağrısı olabilir. Ancak bu osteoporoz belirtileri ileri safhalarda görülür.

Şekil bozuklukları: Kemiklerdeki kırılma düzeyine bağlı olarak uzun kemiklerin şekillerinde bozulmalar gelişebilir.

Osteoporoz (Kemik Erimesi) Nedenleri Nelerdir?
Osteoporozun en yaygın görüldüğü kişiler yaşlılar ve kadınlardır. Kadınlar erkeklere göre daha fazla risk altındadır. Özellikle de 50 yaş üstü ve menopoz sonrası kadınlarda kemik erimesi riski artar. En sık rastlanan nedeni kadınlarda menopoz sonrası östrojenin azalmasıdır (postmenopozal osteoporoz). Bu yaş grubunda kadınlar erkelere göre 5 kat daha fazla osteoporoz riskine sahiptir.  İlerleyen yaşlarda, özellikle 70 yaş üstü kişiler, yaşlanmaya bağlı olarak kemik gücünü yitirmeye başlar ve her iki cinste de eşit oranda osteoporoz riskinde artış görülür.

Romatoid artrit gibi iltihaplı eklem romatizmaları, kronik karaciğer hastalığı, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), diyabet ve insülin kullanımı, son dönem böbrek yetmezliği, hemodiyaliz ve böbrek nakli osteoporoz nedenleri arasında yer almaktadır.

D vitamini eksikliği, aşırı alkol kullanımı, sigara kullanımı, hareketsiz yaşam biçimi, egzersiz yapılmaması da önemli kemik erimesi nedenleridir.

Osteoporoz (Kemik Erimesi) Genellikle Kimlerde Görülür?
Kemik erimesi, daha az kemik kütlesine sahip olmaları nedeniyle kadınlarda erkeklere nazaran daha fazla görülür. Ayrıca östrojen hormonu, menopoza kadar kemik ermesine karşı koruyucudur. Bu nedenle menopoz sonrası kadınlarda kemik erimesi daha sık ortaya çıkar.

Kemik erimesi; kısa boylu ve ince yapılı kişilerde; iri yapılı, kilolu kişilere göre daha sık oluşur. Ayrıca beyaz tenli ve gözleri açık renk olan bireylerde görülme sıklığı daha fazladır.

Kemik erimesi;

• Hareketsiz yaşam süren
• Sağlıklı ve dengeli beslenmeyen
• Yeterli kalsiyum almayan ve güneş görmeyen
• Sigara ve alkol kullanan
• Aşırı kafein tüketen bireylerde daha sık görülür

Osteoporoz (Kemik Erimesi) Tanısı Nasıl Konur?
Kemik yoğunluk ölçümü ile kemik kaybı tespiti yapılır. Kemik yoğunluğunda çıkan değerler genç erişkin değerleri ile karşılaştırılır ve normalden sapmalar T skoru değerini verir. Dünya Sağlık Örgütü bu verilere göre osteoporozu sınıflamıştır.

Kemik yoğunluğu ölçümünü menopoza giren tüm kadınların yaptırması uygundur. Bunun yanı sıra risk faktörleri olan gençlerde ve erkeklere de kemik yoğunluğu ölçümü yapılmalıdır. Kemik yoğunluğu düşük çıkan kişilerde ve tedavi görenlerde ölçümü yılda bir kez yinelemek uygundur. Fakat risk yok ise ve kemik ölçümü normal değer aralığında ise ölçüm 2-3 yılda bir yinelenebilir. Bunun yanı sıra osteoporoza sebep olacak diğer hastalık ve durumların tespiti için kan ve idrar tahlilleri yapılır. Kemik yapımı ve yıkımını belirleyen belirteçler kan ve idrarda değerlendirilebilir.

Osteoporoz (Kemik Erimesi) Tedavisinde Hangi Yöntemler Kullanılır?
Osteoporoz teşhisi konan hastalarda farklı bir durum olmadığı sürece, yani kırık oluşmamışsa koruyucu tedaviye başlanmaktadır. Koruyucu tedavide ana çıkış noktası hastayı aktif hale getirmek, egzersiz yapmasını sağlamaktır. Tempolu yürüyüşler kemiğin mevcut kuvvetini korumasını sağlar. Aktivite ve hareket sayesinde kişinin kasları geliştikçe, kemiklere gelen zorlayıcı kuvvetler de azaltılmış olur ve dolayısıyla kırık riski de düşer.

Koruyucu ilaçlar ise osteoporoz döneminde görülen yıkımı azaltabilir ve dengeleyebilir. Bu tür ilaçlar hastanın yaş grubuna uygun olarak kullanılmaktadır. Ancak tek başına ilaç tedavisi yeterli değildir, tedavi programına düzenli egzersizler de eklenmelidir.

Kemik erimesini ilaç ve ilaç dışı yöntemlerle tedavi etmenin yanı sıra kişisel risk faktörlerini göz önünde bulundurarak osteoporozun ilerlememesi için önlemler alınmalıdır.