Serebral Palsi Nedir?

İrmet Hospital Nöroloji Uzmanı Uzm. Dr. Burcu Özdemirli ‘Serebral Palsi’ hakkında merak edilen soruları cevapladı.

Bebeklikte ya da çocukluk çağında başlarında ortaya çıkan ve vücut hareketlerini ve kas koordinasyonunu kalıcı şekilde etkileyen, fakat zaman içinde kötüleşme sergilemeyen bir dizi nörolojik bozukluk olarak nitelendirebiliriz.

SEREBRAL PALSİ NEDİR?

Beyinde oksijensiz kalma gibi nedenlerle oluşan hasarların beyin ve kas grubu arasındaki iletişimi etkilemesi ve kasların kullanımında güçlük çekilmesine yol açan nörolojik bir rahatsızlıktır. Diğer adı Statik Ensefalopati olan bu beyin hasarı bebek ve çocuklarda görülmektedir. Genellikle erken dönemde ve 5 yaşa kadar görülen Serebral Palsi oksijen yetersizliğinin yanı sıra enfeksiyon ve beyin anomalilerinde de ortaya çıkmaktadır.
SEREBRAL PALSİ NEDEN OLUR?
Serebral palsi, çoğunlukla çocuk doğmadan önce beyin gelişiminde ortaya çıkan bir anormallik veya bozulmadan dolayı meydana gelen hasardan kaynaklanır. Beyin gelişimi ile ilgili sorunlara yol açabilecek çeşitli faktörler mevcuttur:

• Annede görülen enfeksiyonların gelişmekte olan fetüsü etkilemesi.
• Anormal gelişime yol açan kalıtsal gen mutasyonları.
• Beynin içinde veya çevresinde iltihaplanmaya neden olan bebek enfeksiyonları.
• Bir kaza veya düşmeden kaynaklanan kafa travması.
• Fetal inme, yani gelişmekte olan beyne kan akışında bozulma.
• Rahimde veya yenidoğan olarak beyin kanaması.
• Zorlu bir doğum nedeniyle beyne giden oksijende eksiklik, ani asfiksi.

Bunlarla birlikte birtakım faktörler serebral palsi riskini artırabilir. Bunların arasında öncelikle anne sağlığı bulunmaktadır. Hamilelik sırasında bazı enfeksiyonlar veya toksik maruziyetler, bebekte serebral palsi riskini önemli ölçüde artırabilir. Sitomegalovirüs virüsü grip benzeri semptomlara neden olur ve ilk aktif enfeksiyonun hamilelik sırasında gerçekleşmesi durumunda doğum kusurlarına yol açabilir. 

SEREBRAL PALSİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Serebral palsi belirtileri hafif ila şiddetli arasında geniş bir yelpazede yer alır ve kişiden kişiye değişiklik gösterir. SP’li bazı insanlar yürümek ve oturmakta zorluk çekerken, diğerleri nesneleri kavrama ile ilgili sorunlar yaşayabilir. 

• Yuvarlanma, tek başına oturma veya sürünme gibi motor beceri gelişiminde gecikmeler
• Kas tonusunda aşırı sertlik ya da gevşeklik gibi değişiklikler
• Konuşma gelişiminde gecikmeler ve konuşma zorluğu
• Kaslarda spastisite adı verilen sertlik ve abartılı refleksler
• Ataksi olarak adlandıran kas koordinasyonu zayıflığı
• Titreme ve istemsiz hareketler
• Sık sık düşme
• Yutma problemleri
• Vücudun bir tarafını tercih etme, örneğin nesneleri hep aynı elle tutma
• Nöbet, zihinsel yetersizlik ve körlük gibi nörolojik problemler

SEREBRAL PALSİ’NİN TİPLERİ NELERDİR?

Serebral Palsi’nin beynin farklı bölümlerini etkileyen ve farklı semptomlara neden olan 5 türü vardır.

Spastik Serebral Palsi

Bu tür hastalarda yaklaşık %80’ini etkileyen en yaygın tipidir. Kaslarda sertliğe, abartılı reflekslere ve hareket zorluğuna neden olur. Spastik SP’li birçok insan, yürürken dizlerini bükme veya bacakları ile makas benzeri hareketler yapma gibi hareket anormalliklerine sahiptir.

Hipotonik Serebral Palsi

Hipotonik tip, kas tonusunun azalmasına ve aşırı gevşek kaslara neden olur. Kollar ve bacaklar bir bez bebek gibi sarkık görünür. Bu tip bebeklerin baş kontrolleri yetersizdir ve nefes almakta zorlanabilirler. Bunlara ek olarak konuşma zorluğu, reflekslerde zayıflık ve yürüme anormallikleri de bulunabilir.

Karma Tip Serebral Palsi

Genellikle Spastik tip ve Atenoid tipin birlikte görülmesi karma tip Serebral Palsi’ni oluşturmaktadır. Baskın olan tipe göre adlandırılan karma tipte farklı rahatsızlıklar bir arada görülmektedir.

Ataksik Serebral Palsi

Denge ve derinlik algısı ile ilgili sorunlara neden olur. En az görülen tiptir. Genellikle düzensiz ve sakar görünen istemli kas hareketleriyle karakterizedir. Bu forma sahip kişilerde koordinasyon sorunları vardır. Yürümek, nesneleri kavramak ve yazmak gibi motor işlevleri yerine getirmekte zorluk çekerler.

Atenoid Tip Serebral Palsi

Diskinetik tip olarak da bilinen Atenoid Serebral Palsi’nde istemsiz hareketler yaygın olarak görülmektedir. Kol, bacak ve gövde hareketleri çoğu zaman düzensiz ve hızlıdır. Hastaların ortalama %20’sinde görülen bu tipte, ilerleyen zamanlarda yutma ve konuşma güçlüğü ile vücudun farklı bölgelerinde bükücü ve dönücü hareketler görülmektedir.

SEREBRAL PALSİ TANISI NASIL KONUR?
Serebral Palsi doğumda görülen bir hastalık olmasına rağmen semptomların ortaya çıkması zaman alabilmektedir. Bebeklerin ortalama 4. aylarından itibaren fiziksel ve zihinsel olarak geride kalmaları ile ilk belirtiler gözle görülebilir hale gelmektedir. Bu nedenle, Serebral Palsi tanısı en net 4 ila 12 ay arasında koyulmaktadır. Tanı sırasında nöroloji uzmanı öncelikle bebeklerin doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası öykülerini dinlemek istemektedir. Varsa ailenin kalıtsal hastalıkları da önem taşımaktadır. Doğumun gerçekleştiği hastaneden epikriz almak da uygun yöntemlerden biridir. Hareketlerin simetrik olup olmadığı, bebeklerin çevreleri ile ilişkileri ve tepkileri, motor ve dil becerileri de tanı sırasında gözlemlenmektedir. Tıbbi öykü alımı ve fizik muayene sonrasında serebral palsiden şüphelenilmesi halinde çeşitli radyolojik tetkikler kullanılarak santral sinir sisteminin değerlendirilmesine başvurulabilir. Manyetik rezonans görüntüleme (MRI), radyo dalgaları kullanılarak oluşturulan manyetik alan vasıtası ile çocuğun beyninde serebral palsiye neden olabilecek lezyon ve yapısal anormalliklerin detaylı olarak görüntülenmesini sağlar. Elektroensefalografi (EEG) özellikle nöbet geçirme öyküsü bulunan hastalarda hekimler tarafından istenilebilen bir diğer tetkiktir. Çocuğun kafatasına yerleştirilen elektrotlar vasıtası ile beyinde meydana gelen elektriksel değişikliklerin tespit edilmesini sağlayan bu tetkik ile epilepsi rahatsızlığına işaret eden anormal beyin aktiviteleri tespit edilebilir.
SEREBRAL PALSİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Serebral Palsi’nin kesin tedavisi olmamakla birlikte semptomları ortadan kaldıracak ve hastaların potansiyellerini ortaya çıkaracak pek çok yöntem bulunmaktadır. Hastalığa neden olan beyin hasarı tam olarak tedavi edilemediği için erken tanı çok önemlidir. Erken tanı ile çocukların küçük yaştan itibaren kendilerini geliştirmeleri ve ilerleyen zamanlarda sosyal olarak da daha etkin olmaları sağlanabilmektedir. Tedavi sırasında çocuk doktorları, çocuk nörologları, pedagoglar, fizyoterapistler, ortopedistler, özel eğitim kurumları ve konuşma terapistleri koordineli çalışmaktadır. Çocukların topluma karışması, kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmesi ve sosyal ilişkileri için kendilerine uygun bir rehabilitasyon alanı içine dahil edilmesi gerekmektedir.
İlaç Tedavisi Yöntemi
Serebral Palsi’nin bilinen ilaçlı tedavisi yoktur. Yalnızca titreme ve epilepsi nöbetleri ile kas sertliğini önleyici ilaçlar kullanılmaktadır.
Fizik Tedavi Yöntemi
Serebral Palsi tanısı konulan hastaların en az ilk iki yıllarında fizik tedavi görmesi gerekmektedir. Fizik tedavi, özellikle fiziksel güçlük çeken çocuklar için ideal tedavi yöntemlerinden biridir. Kol, bacak, baş ve gövde kontrolünü sağlamak, yürüme ve oturma gibi fiziksel kabiliyetleri geliştirmek için fizyoterapistlerle birlikte çalışılması gerekmektedir.
Botoks Tedavisi Yöntemi
Kaslarında aşırı sertlik görülen hastalarda botoks tedavisi de tavsiye edilen tedavi yöntemlerinden biridir. Kasların çok sert ve sıkı olması hastaları rahatsız etmektedir. Hem bu rahatsızlığın giderilmesi hem de fizik tedavi sırasında hastaların zorlanmaması için botoks tedavisi de uygulanabilmektedir.