Maymun Çiçeği Hastalığı tanı ve tedavi yöntemleri

Son dönemlerde dünyada hızla yayılmaya başlayan maymun çiçeği virüsü hastalığı olarak bilinen Monkeypox, Covid-19 pandemisinin etkileri henüz atlatılmamışken yeni bir endişe kaynağı olarak karşımıza çıkıyor. Hastalık hakkında en çok merak edilen soruları İrmet Hospital Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyoloji Uzmanı Uzm. Dr. Ersan Hallaç cevapladı.

İrmet Hospital Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyoloji Uzmanı Uzm. Dr. Ersan Hallaç, Maymun Çiçeği Hastalığı’nın, 80’li yıllarda ortadan kalktığı düşünülen Çiçek Hastalığı’na benzer bir hastalık olduğunun altını çizdi.

MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ NEDİR?
Kemirgenler veya maymunlar gibi çeşitli memeli türler de dâhil olmak üzere birçok hayvan türünü etkileyebilmektedir. Virüsün sıfır noktasının ise Orta ve Batı Afrika olduğu düşünülmektedir. Tipik olarak; ateş, deri döküntüleri ve büyümüş lenf bezleri ile kendini gösterir bunların yanı sıra çeşitli tıbbi komplikasyonlara da yol açabilir. Genellikle 2-4 hafta arasında süren belirtileri olan ve kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Ağır vakalar ortaya çıkabilir. Son zamanlarda bu virüs kaynaklı ölüm oranları %3-6 olarak rapor edilmiştir.

MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ NASIL BULAŞIYOR?
Hastalık, temel olarak enfekte hayvanların kan, vücut sıvısı ve deri döküntüleri ile bulaşıyor. Bununla birlikte insandan insana bulaşabilen hastalık enfekte olan kişinin ihtiva ettiği lezyonlar, vücut sıvıları, ve solunum damlacıkları ile de bulaşabilmektedir. Bununla birlikte anneden fetüse plasenta yoluyla bulaşabildiği gibi direkt temas yoluyla ve cinsel yolla da bulaşabilmektedir. Öte yandan kişiden kişiye bulaş zinciri son yıllarda en uzun olarak 6 kişiden 9 kişiye çıkmıştır. Bunun sebeplerinden bir diğeri ise çiçek aşısının yapılmaması nedeniyle toplumda azalan bağışıklığa bağlı olabilir. Anneden bebeğe bulaşma, gebelik ve doğum sırasında ve sonrasında yakın temasla olabilir.

MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜNÜN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Maymun çiçeği hastalığının kuluçka süresi genellikle 6-13 gün olmakla birlikte, 5- 21 gün arasında da yüksek ateş görülüyor.  
Diğer belirtiler;
• Lenf bezlerinde şişme
• Baş ve sırt ağrısı
• Kas ağrıları
• Yorgunluk veya halsizlik
• Yüz, kol ve bacaklar döküntü

MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜNÜN ÖLDÜRÜCÜ ETKİSİ VAR MI?
Maymun Çiçeği Hastalığı’na yakalanan bireyler genellikle 2-4 hafta arasında kendiliğinden iyileşmektedir. Ancak risk altında bulunan kişilerde hastalık ölümcül sonuçlar doğurabilmektedir. Maymun çiçeği virüsü vaka ölüm oranı genel popülasyonda %3 ile %6 arasında değişmektedir ve ölüm oranı çocuklarda yetişkinlere nazaran daha yüksek olduğu görülmektedir.

PEKİ KİMLER RİSK ALTINDA?
Maymun Çiçeği Hastalığının yayılımında özellikle çocuklar ve 40 yaş altı bireyler risk altında bulunuyor. Çocukların bu enfeksiyondan kaynaklanan ölüm oranları, yetişkinlere nazaran önemli ölçüde artış göstermektedir. Öte yandan maymun çiçeği virüsü, henüz anne karnında olan fetüse plasenta yoluyla bulaşabileceğinden ve hamilelikte komplikasyonlara veya düşüklere yol açabileceğinden hamile kadınlar da yüksek risk altında bulunuyor.

MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞINDAN NASIL KORUNULUR?
Maymun çiçeği hastalığı çiçek virüsü ile aynı aileden olduğu için çiçek aşısı yaptırılarak yüksek oranda korunabilmek mümkündür. Fakat Çiçek Virüsü uzun yıllar önce ortadan kalkmış olmasından dolayı ülkemizde 1983 yılından bu yana çiçek aşısı yapılmamaktadır.  Öte yandan Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) şimdilik edinilen bilgiler ışığında virüsün neden olduğu hastalığın belirtilerini gösteren insanlarla yakın temas kurulmamasını, bu hastaların izole edilmesi gerektiğini belirtmektedir.

MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI’NIN BULAŞIM RİSKİ YÜKSEK YERLER NERELERDİR?
İnsanların topluca ve kalabalık halde gidebileceği kapalı mekanlardan mümkün olduğunca uzak durmaya çalışılmalıdır. Özellikle hamamlarda, hastalık şüphesi olanlarla yakın temasta bulunulmamalı, köpük masajı ve kese gibi uygulamalar yapılmamalıdır.

MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI YENİ BİR PANDEMİYE YOL AÇAR MI?
Maymun çiçeği hastalığı insanlarda ilk olarak 1970 yılında, 1968 yılında çiçek hastalığının ortadan kaldırıldığı Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde 9 yaşında bir erkek çocuğunda tanımlanmıştır. O zamandan bu yana vakaların çoğu kırsal, yağmur ormanları bölgesinde rapor edilmiştir. 

Öte yandan bu tarihten sonra 11 Afrika ülkesinde insanlarda maymun çiçeği hastalığı bildirilmiştir. Maymun çiçeği virüsü hastalığı monkeypox, sadece Batı ve Orta Afrika’daki ülkeleri değil, dünyanın geri kalanını da etkilediği için küresel halk sağlığı açısından önemi olan bir hastalıktır.

Maymun çiçeği hastalığının belirti ve bulgularının belirgin olması, şimdiki bilgilere göre belirtisiz infeksiyon yapmaması, yakın ve uzun süreli temas ile bulaşması, bir DNA virüsü olduğundan daha az mutasyon geçirmesi ve kolay değişime uğramaması (COVID-19’daki gibi yeni varyantların çıkmaması) gibi faktörler göz önünde bulundurulduğunda COVID-19 gibi bir pandemiye yol açması pek beklenmemektedir.